Het Huwelijk

Paulus over het huwelijk

Wat leert Paulus over het huwelijk? Hij schrijft in verschillende brieven over het huwelijk.
In 1 Korinthe 7 wijdt hij bijna een heel hoofdstuk aan de praktische kanten van het huwelijk. Hij doet dit naar aanleiding van vragen die de Korinthiërs hem gesteld hadden over huwelijk en echtscheiding.

In Efeze 5:21-33 schrijft Paulus over de verhouding tussen man en vrouw in het huwelijk.

Bij oppervlakkige lezing lijkt het alsof Paulus in de beide gedeelten een totaal verschillend beeld oproept van het huwelijk. In 1 Korinthe 7 lijkt hij het huwelijk niet zo hoog aan te slaan en laat hij een duidelijke voorkeur blijken voor het ongehuwd zijn. Echter in Efeze 5 legt Paulus uit dat het huwelijk een uitbeelding is van Christus en de gemeente en wekt daarmee de indruk dat het huwelijk begerenswaardig is om na te streven. In deze studie zal ik beide Schriftgedeelten kort bespreken en laten zien dat Paulus weldegelijk een consequente visie heeft op het huwelijk en dat de gedeelten elkaar goed aanvullen.

Om te beginnen 1 Korinthe 7:1-40

Dit hoofdstuk schrijft Paulus naar aanleiding van vragen van de Korinthiërs. Het hoofdstuk begint met:

“Wat nu de dingen betreft waarover u mij geschreven hebt: het is goed voor een mens om geen vrouw aan te raken”.

Is het goed om geen vrouw aan te raken?

Ze hadden Paulus blijkbaar geschreven over de verhouding tussen mannen en vrouwen. Daarbij is het niet helemaal duidelijk of het tweede gedeelte van dit eerste vers een citaat is van de vragenstellers of de mening is van Paulus. Ik denk dat de Korinthiërs zoiets naar voren hebben gebracht en dat Paulus het met instemming citeert. Het kan inderdaad goed zijn, onder bepaalde omstandigheden, voor een mens om geen vrouw aan te raken.

In hoofdstuk 5 moesten de Korinthiërs door Paulus gecorrigeerd worden voor hun zedeloosheid. Het lijkt vreemd dat ze hier seksuele onthouding willen nastreven. Maar we moeten ons realiseren dat in de  Griekse filosofie het lichamelijke als minderwaardig werd beschouwd. Dit leidde er blijkbaar voor sommigen toe dat ze zich bandeloos gingen gedragen terwijl anderen juist seksuele onthouding zochten. Beide excessen worden door Paulus aangepakt.

Onthouding geen doel op zich maar soms een gave van God

Het is inderdaad goed om geen vrouw aan te raken, maar hij brengt in vers 2 direct een nuance aan: vanwege hoererij is het goed dat iedere man zijn eigen vrouw heeft, en iedere vrouw haar eigen man. Verder gebruikt Paulus dit hoofdstuk om uit te leggen dat het in sommige gevallen beter is om af te zien van een huwelijk maar dan wel om de juiste redenen; omdat je dan God beter kunt dienen. Bovendien moet God je daarvoor de gave hebben gegeven. Uit de verzen 7 en 8 blijkt dat Paulus zijn eigen ongehuwd zijn, of wellicht was hij weduwnaar, als een gave van God ziet. Ook voor ongehuwden en weduwen is het goed als ze blijven zoals hij. Maar, zegt hij er direct achteraan (vers9) als ze zich niet kunnen beheersen, dan kunnen ze beter trouwen.

Huwelijk tussen twee gelovigen

Dan volgt een gedeelte waarin Paulus de gehuwden aanspreekt. In vers 10 en 11 de gehuwden die beiden gelovig zijn, vanaf vers 12 spreekt hij over gemengde huwelijken, waarbij één partner gelovig is (geworden) en de ander niet. Voor het eerste geval haalt hij de Heer aan die tijdens Zijn aardse omwandeling hierover gesproken heeft. (zie Matth.5:32, 19:9, Mark.10:11 en 12 en Luk.16:18) Opmerkelijk is dat Paulus de vrouw eerst noemt. Zij mag niet scheiden en als zij dit toch doet mag ze niet opnieuw trouwen. Het lijkt erop dat in de gemeente van Korinthe vooral de vrouwen initiatief namen tot een scheiding. Misschien omdat de mannen vanwege de ascese de seksuele omgang gestaakt hadden en de vrouwen wilden hertrouwen om toch een gezin te kunnen stichten? Een andere mogelijke verklaring is dat juist zij degenen waren die de seksualiteit wilden afzweren, terwijl hun mannen dit niet wilden. Paulus maakt duidelijk dat zowel de man als de vrouw de gelovige partner niet behoort te verlaten.

Huwelijk tussen een gelovige en een ongelovige

Voor gemengde huwelijken ligt het iets genuanceerder. Ook hier mag de gelovige partner niet het initiatief nemen tot scheiding. Als de ongelovige echter wil scheiden hoeft de gelovige hier niet tegenin te gaan. Hij of zij is “in zulke gevallen niet gebonden” (vers 15). Hieruit blijkt overigens niet zonneklaar of Paulus vindt dat de gelovige dan opnieuw kan trouwen.
Uit zijn hele betoog in dit hoofdstuk blijkt zijn voorkeur voor het niet trouwen en voor het blijven in de staat waarin men door God geroepen was. De verzen 17 tot 24 gaan hier uitgebreid op in. Paulus maakt duidelijk dat de maatschappelijke of sociale status waarin men was toen met tot geloof kwam, goed is en dat men niet hoeft te streven naar verandering van die status. Voorbeelden die hij noemt zijn besneden of onbesneden zijn en slaaf of vrij zijn.

De nog ongehuwden

Vanaf vers 25 gaat hij weer terug naar het onderwerp huwelijk. Voor de nog ongehuwden (maagden) heeft hij geen bevel maar wel een advies. Ook voor hen geldt dat het beter is om te blijven in de staat waarin men is. Als reden noemt Paulus de aanstaande nood, het is eindtijd, en men kan vervolging verwachten. Is men echter al aan een vrouw verbonden zoek dan geen losmaking. Paulus heeft het niet over mensen die al getrouwd zijn maar die een trouwbelofte hebben gedaan. Ze zijn verloofd en Paulus vindt het beter om in dat geval geen contractbreuk te plegen. Maar heeft men nog geen vrouw op het oog, dan is het beter om er geen te zoeken. Ook hier weer voegt Paulus toe dat het geen zonde is om te trouwen zoals blijkbaar sommige Korinthiërs dachten.

De voordelen van alleen blijven

Dan gaat Paulus in op de voordelen van het alleen blijven, waarin men alle aandacht aan de Heer kan geven. Iemand die gehuwd is moet immers ook zorg dragen voor een gezin en wordt veel meer in de wereldse dingen betrokken. Vanaf vers 36 volgt nog een moeilijk gedeelte wat zeer verschillend vertaald wordt. De meeste uitleggers gaan er van uit dat Paulus het heeft over een jongeman die eraan twijfelt of hij zijn meisje (maagd) wel of niet zal huwen. De alternatieve lezing is dat het gaat over een vader die zijn dochter wel of niet uithuwelijkt (zie vertaling NBG51).

Blijven in de staat waarin je bent

Paulus eindigt met te zeggen dat een vrouw van wie de man gestorven is, vrij is om opnieuw te trouwen. Maar hij is van mening dat ze gelukkiger is als ze blijft zoals ze is: alleen, zonder man. Dit is de vijfde keer dat Paulus het woord μενω “blijven” gebruikt in dit hoofdstuk. Het is de grondgedachte in dit hele gedeelte, blijf zoals je was toen je tot geloof kwam; ben je getrouwd, ga niet scheiden, ben je niet (meer) getrouwd, zoek geen (nieuwe) partner. Maar trouwen is geen zonde en soms noodzakelijk om de begeerte in goede banen te leiden.

Dan Efeze 5:21-33

Dit gedeelte in Efeze wordt soms aangeduid met “huistafel”; het zijn de huisregels die voor bepaalde groepen binnen de gemeente gelden.

Onderdanig zijn van de vrouw

Vers 21 is een scharniervers tussen het voorgaande gedeelte, waar het grammaticaal bij hoort en het navolgende gedeelte. In vers 21 roept Paulus ertoe op om elkaar onderdanig te zijn. Vanaf vers 22 gaat hij dit verder uitwerken en begint daarbij met de gehuwden.

De vrouw wordt gevraagd onderdanig te zijn aan haar eigen man, zoals aan de Heer. Op ons kan dit negatief overkomen, alsof zij slaafs gehoorzaam behoort te zijn aan haar man. Zo heeft Paulus dit zeker niet bedoeld. Hij gebruikt niet het woord gehoorzamen, wat hij wel voor kinderen en slaven in de mond neemt, maar het woord onderdanig, wat omschreven kan worden als: “een vrijwillige houding van zich schikken, samenwerken, verantwoordelijkheid aanvaarden en een last dragen” (Online Bible). Dit woord had Paulus ook in vers 21 gebruikt voor ons allemaal!

Liefhebben van de man

Bovendien zet hij er niet het woord heersen tegenover wanneer hij de man aanspreekt. In vers 25 roept hij de man op om zijn vrouw lief te hebben, zoals Christus de gemeente. Paulus werkt dit verder uit in de verzen 26 en 27. Soms wordt hier een bruidsmetafoor in gezien maar dat is ten onrechte. Paulus gebruikt de metafoor van een lichaam. De man wordt opgeroepen om zijn eigen vrouw lief te hebben als zijn eigen lichaam. Net zoals Christus, als Hoofd, de gemeente als Zijn lichaam koestert en verzorgt. In vers 31 grijpt Paulus terug naar Genesis “die twee zullen tot één vlees zijn”. Ook hieruit blijkt dat hij niet zozeer aan een bruid denkt maar juist aan de situatie die ontstaat ná de bruiloft; het huwelijk.

In vers 32 spreekt Paulus van een groot geheimenis: De eenheid in het huwelijk weerspiegelt de eenheid tussen Christus en Zijn gemeente. In vers 33 sluit Paulus dan ook af met een laatste oproep aan de man om zijn vrouw lief te hebben en aan de vrouw om ontzag te hebben voor haar man.

Basis- en hoger onderwijs van Paulus

In de Efeze brief zet Paulus hoog in als hij spreekt over het huwelijk. Hij vergelijkt het huwelijk met de eenheid tussen Christus en de gemeente. Is dit wezenlijk anders dan de meer praktische benadering die hij in de Korinthe brief hanteert?

Verschil en overeenkomst tussen Korinthe en Efeze

Ik denk dat het belangrijkste verschil gelegen is in de context van de beide brieven. De Korinthe brief geeft praktische adviezen op concrete vragen die vanuit de gemeente naar Paulus waren gestuurd. In de Efeze brief is hiervan geen sprake. De adviezen aan de Efeziërs zijn meer algemeen en niet vanuit een probleemstelling geformuleerd. Dit geeft Paulus de kans om de theoretische kant van het huwelijk toe te lichten; het geheimenis dat een (goed) huwelijk de eenheid tussen Christus en de gemeente weerspiegelt. Je zou de omschrijving van het huwelijk in Efeze “hoger onderwijs” kunnen noemen, terwijl in Korinthe de basis wordt uitgelegd.

Uit beide gedeelten kunnen we opmaken dat het huwelijk bij Paulus in hoog aanzien stond en dat hij scheiding in principe afwees. Een huwelijk sluiten is een verbintenis voor het leven aangaan en vraagt van de beide echtelieden een grote inzet. Dit maakt Paulus duidelijk in zowel de Efeze als de Korinthe brief.

Een pastorale afsluiting

Tot slot wil ik een pastorale opmerking maken. Het gedeelte in Korinthe wordt regelmatig gebruikt om een christen die gescheiden is, te ‘verbieden’ om opnieuw te trouwen. Of men weigert om een tweede huwelijk in de kerk in te zegenen. Maar het doel van Paulus is niet in de eerste plaats om ons wetten en regels te geven over hoe we ons (huwelijks)leven zouden moeten inrichten. Paulus wil de Korinthiërs (en ons) duidelijk maken dat we God mogen dienen zoals we geroepen zijn. Laten we er heel voorzichtig mee zijn om deze woorden ‘wettisch’ toe te passen op mensen die worstelen met de gevolgen van een mislukt huwelijk….

God heeft ons tot vrede geroepen! (1 Cor.7:15b)